8-мш класс Чваш халх пултарулх, йла-йрки 10-мш урок. Урок теми: Стел хушшинче Урок тс:. Зн тема врентмелли урок. Сапрлх тллевсем: 1) чваш халх йли-йркине хисеплеме, юратма, хаклама врентесси; 2) стел хушшинче этикета вренекенсен чун-чри патне зитересси. Пля тллевсем: 1) авалхи чвашсем стел хушшинче тытса пын йла-йркипе паллаштарасси, чвашсен апат-зимзпе паллаштарасси; 2) Н. Охотников зырн текстри иртн вхта плтерекен глаголсене тупма, всен спачсене палртма хнхтарасси. Аталантару тллевсем: 1) ачасен чвашла пуплевне, шухшлавне, тавра курмне аталантарасси, библиотекран, интернетран илн материалпа злеме врентесси; 2) текста тишкермелли хнхусене аталантарсси. Урокри мелсемпе меслетсем: учитель смах; ыйту-хурав; учителн илемл вулав; прин хыззн тепри вулани; нлантарулл вулав; суйлавл вулав; шри вулав; слайд-кадрсемпе ус курни; кроссворд туни, итернетран, библиотекран кирл материал тупса ытти ачасем патне илсе зитерни. Пуплеве аталантарас хнхусем: текста тнласси; смахсене трс нланасси; смах майлашвсене трс нланасси, глаголсене тупасси, всен вхтне , спатне палртасси; текста зыхнулл каласа парасси; шухша трс палртма врентнине аталантарасси; пуплевн (члхен) уйрм вак пайсене (элеменчсене) асрхама, всем пр-принпе мнле зыхннине курма хнхтарасси; шухша кскен те узмл каласа пама врентесси; пуплеве ваттисен смахсемпе, йла-йрке смахсемпе пуянлатасси. Курмлх (ктарту) хатрсем: Слайд, ваттисен смахсенчен тракан картчксем, илемл жетонсем (Кашни трс хуравшн ачана жетон памалла), хатр кроссворд, микрофон. Урок эпиграф: Зкр – халх пуянлх, пурнз никс, этемлх телей, савнз. (Ваттисен смах.) Урок юхм: I. Класа урока йркелени. (1-мш слайд.) Партсене прлештерсе ик завра стел лартмалла: арзын ачасем валли, хр ачасем валли (запла майпа ачасем ик ушкна пайланса мртз); стелсем зине трлл зитсем сарн, варрисенче йывз чара, йри-тавра йывз кашксем, арзынсен стел зинче завра зкр. – Ыр кун пултр, ачасем! – Ыр кун пултр, (учитель ятне асназз)! «Урокра» юрн 1-мш куплетне юрлани. Шнкрав сас пач Урока чнсе. Птм класс шпланч Парта хушшинче. а) дежурнй калазни. (Паян мнле уйх (авалхи яч) (доска зинче яланах паянхи число пулмалла), число, эрнен хш кун, класра кам зуккине, урамра мнле занталк пулнине кскен плтерет); ) зр-шыври, республикри лару-тру зинчен кскен каласа пани (чвашла лайх плекен ачасене черетпе хатрленсе килме хушса ямалла). II. Урок темипе, тллевсемпе паллаштарни. (2-мш слайд.) – Эпир сирнпе иртн уроксенче кр илем зинчен калазнчч, паян вара «Чваш халх пултарулх, йли-йрки» зн ярм пузлпр. Паянхи урок теми – «Cтел хушшинче». лк чвашсем стел хушшинче мнле йла-йрке тытса пын-ши? Мн зисе пурнн-ши? Закна тплрех плес тесе эпир зул-зяреве тухпр, трл станцисене чарнпр, хр ачасемпе арзын ачасем ушкнсем зине пайланса тупшпр. Мншн хр ачасемпе арзын ачасене уйрм стелсем хушшине лартн тетр-и? лек чвашсем апата ик стелпе ларн: арзынсем пыск стел тавра, пчкки тавра – хрармсем. Зак пек станцисем пулз: - ксклану станций (пуплев); - пузватмш станций (урок эпикроф); - пля станций (вулав); - ыйту-хурав станций; - теле-радиовещани зурч (аудировани); - кану станций; - вй станций (кластер твпр) - грамматика станций (текстра иртн вхта палртакан глаголсене туппр, всен спачсене палртпр); - пля кутамкки станций (ваттисен смахсен пайсене тупса ятарл тетрадьсем зине зырса хурпр); - чваш халх апат-зимз станций (киле з трслпр); - «чваш смахсар» станций (кроссворд хатрлпр); - этикет станций (стел хушшинче хамра епле тытмаллине зирплетсе хварпр); - кнеке издательстви (чваш апат-зимзсен рецепчсен электронл брошюрине пичете парса хварпр (презентации). III. Пуплев хнхтарв. (3-мш слайд.) – Эсир мнле Республикра пурнатр? – Республикра ытларах мнле халх пурнать? – Чваш Республикинче тата мнле халхсем пурназз? – Эсир мнле халх апатне тутанса пхн? – Чваш халх апатне тутанса курн-и? – Чваш халхн мнле апат-зимизне аснма пултаратр? – Апат зин чухне пирн стел хушшинче мнле пулмалла? – Стел зинчи тп апат мн вл? – Запла, трс, зкрта вй, зн пурнз знтерв, зкрта – птм пурнз тен ваттисем. IV. Урокн эпиграфпе паллашни. (4-мш слайд.) – Хал зак врм предложение смахсем зине пайласа ваттисен смахне вулр. Зкрхалхпуянлхпурнзниксэтемлхтелейсавнз (Ик ушкнран хш маларах вулать, завна жетон памалла). (Зкр – халх пуянлх, пурнз никс, этемлх телей, савнз. (5-мш слайд.) 1. Ваттисен смахне пурте прле, унтан уйрмшар темизе ача вулани. 2. Ваттисен смахне вырсла кузарани. 3. Зак ваттисен смахне зывх вырс халхн каларшсене тупни (6-мш слайд.). Хлеб на столе - это богатство в доме. Хлеб всему голова. Покуда есть хлеб да вода, всё не беда. Хлеб сердце человеку укрепит (кашни ваттисен смахшн прер жетон). 4. нланнине трслени. – Зялерех аснн ваттисен смахне мнле нланатр? 5. Ваттисен смахне трл интонаципе вуласа астуса юлни. V. Текстпа злени. (7-мш слайд.) Н. Охотников зырнинчен «Стел хушшинче»текст. 1. Словарь з. Текст хызнче чвашларан вырсла кузарн смахсене пурте прле учитель хыззн вулазз, унтан прер смахн – снчрпа. 2. Текста ктартулл вулани. Пузламшне учитель вулать, ыттине лайх вулакан ачасем прер абзац вулазз. 3. Текста зурма саспа вулани. 4. нланнине трслеме текст трх вырсла ыйтусем парса ачасене хуравлаттарни (хуравлакансене жетонсем). 5. Учитель чвашларан вырсла кузарн предложенисене ачасем чвашла тупса вулани. 6. Суйлавл вулав. – лк стел хушшинче мнле йркепе ларни зинчен тупса вулр – Стел хушшине ларсан мнле смахсем калан? – Зкра валезмелли йрке зинчен тупса вулр. – Яшка мнле зини зинчен тупса вулр. – Стел хушшинче мн тума юраманни зинчен тупса вулр. 7. Текст взнчи ыйтусене хуравлани. 8. – Хал, ачасем, эпир чваш теле-радиовещани зурч умне зитсе чарнтмр, кунта темизе ушкнпа ют зр-шыв зыннисем хнана килн. Всем авалхи чвашсем мнле апатланнипе интересленезз. Анчах та репортер чирлесе якнине пула чваш халхн йли-йрки зинчен пирн каласа памалла. Хш сиртен хюллрах, кам прремш ушкна паян урокра вулан текста каласа парать? (калакна микрофон тыттармалла (2-3 ача птмшле каласа пани). (8-мш слайд.) VI. Кану саманч. (9-мш слайд.) Хал ачасем ларса ывнтмр пул, хузкаланса илер-ха, пурте ура зине трр. Эп калакан хушусене пурнзлр: зкр каср (учителн зкра ккр зумне тытса касни зинчен каласа хвармалла), йывз чараран яшка зийр (яшка зин чух кашк айнче яланах зкр пулни пирки аснса хвармалла). Зкр смсине зисен армрсен смси мнле пулать? Ктартр-ха. Хал салтак пек утр, генерала сывлх сунр. Экран зинчи «» сас паллине снчр трх йрлр. Шппн вырназса ларр. VII. Грамматика материалпе злени. – Ачасем, глаголсем мнле-мнле вхта палртма пултаразз? – Прре иртн вхта палртакан глаголсен аффикссене аснр. – Иртн вхта палртакан глаголсем спатланазз-и? (Доска зинче спат трх 1-2 глагол взлесе пхмалла, вхт зителкл пулсан, кашнийшне хй тллн прер глагол взлеме памалла). – Текстри глаголсене тупса прре иртн вхта лартса вулр, спатне палртр. VIII. Зыру з. Ваттисен смахсене пр-пр якерчкн (темпа зыхнн якерчк пулсан лайхрах) таса енне зырмалла, якерчке смахсене кура тярктесхсем зине касса пайламалла, конверта хумалла. Ик-виз ачана прер конверт салатса памалла, всен ваттисен смахне трс плсе якерчке пузтармалла. Ваттисен смахсене ятарл тетрадь зине зырса хумалла (ачасем 4 е 5-мш класра ваттисен смахсене, тупмалли юмахсене, юрсене, кмпа, зырла, йывз, кайк, хула, юханшыв ячсене зырса пыма ятарл тетрадьсем пузлан). Урокра ус курмалли ваттисен смахсем: (10-мш слайд.) Зкртан асли cук. Зкр-твар хире-хирз. Апат чашки йыш пухн. Зкр вл — пур апатран та апат. Зкр пулмасан эпир те пулас зук. Зкр вырн стел зинче. Зкр пурне те пузлх. IX. Кластер туни. (11-мш слайд.) Чвашсем яшкана мн ярса пзерн-ши? Мн-мн яшки пур-ши всен? Чвашсем тата мнле птсем пзерн-ши ? (12-мш слайд.) X. Килти зе трслени. – Иртн урокра библиотекран, интернетран чваш апат-зимз зинчен материал пухса килме хушса янчч. Хал хвр зрсемпе паллаштарр (зсене пухса призентаци тумалла). (13-мш слайд.) XI. Кроссворд туни. (14-мш слайд.) Пуш клетксене чваш апат-зимз ячсене зырса тухмалла (хатр кроссвордпа ус курма пулать е ачасем урокра хйсем зн кроссворд тума пултаразз. XII. Урока птмлетни. – Чвашсен тем трл зимз пзерме пултаразз, зав зимзсене зин чух пирн хамра стел хушшинче мнле тытмалла-ши? Ачасем: (15-мш слайд.) – Стел хушшинче калазма юрамасть. – Стел хушшинче кулма юрамасть. – Стел хушшинче турткалашма юрамасть. – Зкра асрханса, тпретмеср зимелле. – Стел хушшинче чавсаланса лармалла мар. – Апата стел зине ткмалла мар. XIII. Киле з пани. – Эпир хамр шкул столовйнче чваш апат-зимзсем пзерме пузласшн, завнпа та пире меню кирл. Эсир мн снн пулттр? Зитес урока хатрлесе килр. XIV. Ачасен  зне хаклани. – Пирн юлашки чарну трса юлч – кнеке издательстви центр. Эсир чваш апат-зимз зинчен хатрлен материала электронл пособи тума е брошюра пичетлеме парпр. Жетон ытларах пухн ушкнри ачасене тата тепр ушкнри хастар злен ачасене «пиллк» палл лартатп. Пурте ура зине трр. – Сыв пулр, ачасем! Тепре тл пуличчен! – Сыв пулр, (учитель ятне асназз).